اخیرا دو دانشمند از کشورهای آمریکا و کانادا در یک مطالعه درباره روش ساخت واکسن‌های گیاهی گفته‌اند و هدفشان از این کار را نیز کاهش هزینه‌ها و در دسترس بودن درمانی مناسب برای همه افراد مطرح کرده‌اند.
“هیوگز فاستر بوندو”(Hugues Fausther-Bovendo) از آمریکا و “گری کوبینجر”(Gary Kobinger) از کانادا در مطالعه اخیرشان به استفاده از روش “زراعت مولکولی”(molecular farming) اشاره کرده‌اند. در این روش دی.ان.ای که پروتئین ایجاد می‌کند در داخل سلول گیاهی قرار داده می‌شود. سپس سلول گیاه نیز برای تولید واکسن به یک عصاره تبدیل می‌شود. این روش بسیار ارزان‌تر از روش‌های فعلی است زیرا دانشمندان برای رسیدن به نتیجه دلخواه خود فقط به آب، نور و خاک نیاز دارند.
کشاورزی/ زراعت مولکولی برای اولین بار در سال ۱۹۸۶ به عنوان جایگزینی برای فرآوری زیستی مطرح شد زیرا در آن زمان همه دانشمندان به یک مکانی مانند گلخانه احتیاج داشتند که بسیار ارزان‌تر از تجهیزات بیوراکتور باشد. این روش در مرحله ۳ آزمایشات بالینی واکسن”CoVLP”(واکسن کووید-۱۹) و واکسن آنفلوآنزا که هر دو به صورت خوراکی مصرف می‌شوند، موفقیت آمیز بوده است.
رآکتور زیستی یا واکنش‌گاه زیستی گونه‌ای از راکتورهای شیمیایی است که در آن واکنش‌های زیستی شبیه‌سازی می‌شوند.
عمل‌آوری زیستی یا فرآوری زیستی گونه‌ای از تولید یا فناوری زیستی است که از سامانه‌های زیستی برای تولید مواد زیستی مهم و زیست‌مولکول‌ها برای کاربرد در داروها، فرآوری غذا و نوشیدنی و کاربردهای صنعتی استفاده می‌کنند.
این دو محقق در مقاله‌ای که اخیرا در مجله ساینس(Science) منتشر شده، گفتند: انتظار می‌رود این واکسن‌های گیاهی علیه ویروس آنفلوآنزا و کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ اولین پروتئین‌های درمانی باشند که در گیاهان برای استفاده انسان تولید می‌شوند. آنزیم گلوکوسربروزیداز(glucocerebrosidase) که به عنوان یک داروی پروتئینی تزریقی به نام “تالیگلوسراز آلفا” (taliglucerase alfa) برای درمان بیماری گوشه (Gaucher’s disease) استفاده می‌شود، طی فرایند کشت سلولی هویج تولید می‌شود.
بیماری گوشه جز بیماری‌های ذخیره‌ای لیزوزومال(از دسته لیپیدوز) است. این بیماری ژنتیکی اتوزومال مغلوب می‌باشد.
با توجه به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری(CDC) رایج‌ترین روش ساخت واکسن آنفلوآنزا استفاده از فرآیند تولید بر اساس تخم مرغ است و این روشی است که بیش از ۷۰ سال است که مورد استفاده قرار گرفته است.
در این روش ویروس‌های انتخاب شده برای تولید واکسن به تخم مرغ‌های بارور شده تزریق می‌شوند و چند روز فرایند برتخم نشینی انجام می‌شود تا ویروس‌ها بتوانند تکثیر شوند. سپس مایع حاوی ویروس از تخم‌مرغ‌ها استخراج شده و برای ایجاد واکسن تزریقی استفاده می‌شود.
این دو محقق در مطالعه خود نه تنها به هزینه‌های روش سنتی نیز اشاره کردند بلکه گفتند پروتئین‌های گیاهی به این دلیل که می‌توان آنها را به صورت خوراکی مصرف کرد، پاسخ ایمنی قوی‌تری را ارائه می‌دهند.
در ادامه این دو محقق به نتایج آزمایشات بالینی واکسن‌های گیاهی و سنتی برای درمان اشریشیا کلی، ویروس هپاتیت B ، ویروس هاری و نوروویروس که بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۴ شیوع پیدا کرده بود، پرداختند.
محققان گفتند : در این آزمایشات نسبت افراد واکسینه شده در برابر هدف مورد نظر که پاسخ ایمنی ایجاد کرده بودند در برابر افرادی که طی آزمایشات بالینی واکسن‌های استاندارد از طریق تزریق داخل وریدی به آنها زده شده بود، کمتر بودند. تولید پروتئین‌های نوترکیب تولید شده در گیاهان از آن زمان به طور قابل توجهی افزایش یافته که این موضوع نشان دهنده آن است که واکسن‌های خوراکی جدید ساخته شده از گیاهان می‌توانند پاسخ‌های ایمنی معناداری ایجاد کنند.
به گفته محققان از آنجا که درمان‌های گیاهی به پردازش کمی احتیاج دارند، بنابراین ارزان‌تر هستند و فرایند تولید آنها نیز سریع‌تر است. به گفته محققان در حال حاضر واکسن‌های خوراکی در حال توسعه هستند.
واکسن‌های گیاهی خوراکی جدید در مقایسه با واکسن‌های خوراکی که چندین دهه پیش آزمایش شده و پاسخ‌های ایمنی ضعیفی را ایجاد کرده بودند، می‌توانند پاسخ‌های ایمنی قوی‌تری را ایجاد کنند.
“مدیکاگو”(Medicago) ، یک شرکت زیست دارویی مستقر در کانادا در آوریل ۲۰۲۱ اعلام کرد که آزمایش دو دوز واکسن کووید-۱۹ جدیدشان را که در آن از درختچه تنباکو برای تولید ذرات شبه ویروس استفاده شده، آغاز کرده‌اند. ذرات شبه‌ویروس مشابه ویروس‌ها با ساختارهای چند پروتئینی هستند اما از آنجا که فاقد مواد ژنتیکی‌اند، غیر عفونی هستند و طی این فرایند به خاک اضافه شده و با رشد گیاه جذب آن می‌شوند.
عملکرد این نوع واکسن‌ها با واکسن‌های کووید-۱۹ تایید شده توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده برای استفاده اضطراری متفاوت است. آنها واکسن‌ها پروتئین میخ مانند خارج از ویروس را مورد هدف قرار می‌دهند و این واکسن‌ها نیز شکل ویروس کرونا را تقلید کرده تا سیستم ایمنی بدن آن را تشخیص داده و واکنش ایمنی ایجاد کند.
منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران