طی ۲۰ سال اخیر سه نوع کروناویروس با نام های سارس-کو، مرس و سارس-کوو-۲ از حیوانات به انسان‌ها منتقل شده‌اند و در حالی که دانشمندان به دنبال واکسن‌رسانی به مردم برای خروج از همه‌گیری کنونی هستند گروه دیگری از محققان به دنبال یافتن راهی برای محافظت گسترده‌تر از انسان‌ها در برابر سایر کروناویروس‌هایی که ممکن است در آینده به انسان منتقل شود می‌گردند.
علمی مدت‌هاست به دنبال ساخت واکسنی جهانی برای ویروس‌هایی مثل آنفلوانزا است اما از آن‌جا که سرعت جهش این ویروس‌ها زیاد است ساخت واکسنی که اثر طولانی مدت در برابر همه‌ی جهش داشته باشد کاری چالش‌برانگیز است.
دبورا فولر(Deborah Fuller) که در دانشگاه واشنگتن بر روی یک واکسن جهانی برای آنفلوانزا کار می‌کند می‌گوید: خبر خوب این است که کروناویروس‌ها با سرعت کمتری نسبت به آنفلوانزا جهش پیدا می‌کنند. ساخت یک واکسن جهانی کار پیچیده‌ای است زیرا شما باید همه‌ی سویه‌هایی که در حال حاضر وجود دارد و سویه‌هایی که ممکن است در آینده به وجود بیاید را در نظر بگیرید.
قسمت چالش‌برانگیز این کار این است که خانواده‌ی کروناویروس‌ها تنوع ژنتیکی زیادی دارند که چهار عضو آن آلفا، بتا، گاما و دلتا هستند.
گروهی از ویروس‌ها که باعث بیمار شدن انسان‌ها می‌شوند از خانواده‌ی آلفاها و بتاها هستند. ویروس‌های آلفا باعث ایجاد سرماخوردگی در انسان می‌شوند اما ویروس‌های بتا دردسر سازند.
به همین دلیل محققان بر روی این گروه از ویروس‌ها تمرکز کرده‌اند. ویروس‌های سارس-کوو-۱ و سارس-کوو-۲ متعلق به زیرمجموعه‌ای به نام sarbecoviruses هستند. سارس-کو-۱ ایجاد کننده‌ی بیماری سارس و سارس-کوو-۲ ایجاد کننده‌ی بیماری کووید-۱۹ در انسان‌ها هستند. اگرچه که ۸۰ درصد کل توالی ژنومی این دو ویروس با یکدیگر مشابه است اما هنوز نمی‌توان با قطعیت گفت که ابتلا به یکی از آن‌ها باعث ایجاد ایمنی در برابر ویروس دیگر می‌شود و هنوز شواهد قوی برای اثبات این موضوع وجود ندارد.
با این حال، مطالعات اولیه نشان می‌دهد که ساخت یک ویروس کلی برای همه‌ی جهش‌ها امکان پذیر است و واکسن‌های جدید قادر به هدف قرار دادن چندین نوع از بتا کروناویروس در نمونه‌های حیوانی بودند.
در یک مطالعه پیش‌چاپ، دانشمندان نشان دادند که واکسن‌های تایید شده‌ی سارس-کوو-۲ می‌تواند در برابر سایر انواع کروناویروس یعنی سارس-کوو-۱ و OC۴۳ که باعث ایجاد سرماخوردگی می‌شوند نیز ایمنی ایجاد کند.
همچنین در مطالعه‌ی دیگری دانشمندان نشان دادند که یک واکسن جدید می‌تواند در برابر کروناویروس‌هایی مثل سارس-کوو-۱، سارس-کوو-۲ و سایر ویروس‌های جدیدی که در خفاش یافت شده ایمنی ایجاد کند.
محققان همچنین پیش‌تر خبر از واکسنی به نام “SpFN” دادند. این واکسن که بخش‌هایی از کروناویروس را به سیستم ایمنی بدن می‌رساند به طور اختصاصی برای سارس-کوو-۲ ایجاد شده است اما دانشمندان دریافتند که این واکسن در برابر گونه‌های مختلف ویروس ایمنی ایجاد می‌کند و همچنین باعث ایجاد آنتی بادی علیه سارس-کوو۱ در حیوانات شد. مطالعات بالینی این واکسن نیز در ماه فروردین آغاز شده است.
محققان امیدوارند “SpFN” بتواند راه را برای ساخت یک واکسن جهانی باز کند. واکسنی که نه تنها در برابر ویروس فعلی ایمنی ایجاد می‌کند بلکه از انسان‌ها در برابر سایر کروناویروس‌هایی که اکنون ناشناخته‌اند و ممکن است در آینده به طور ناگهانی ظهور کنند نیز محافظت می‌کند.
آیا آنتی‌بادی بدن ما کلید حل این ماجرا است؟
در تحقیقاتی که توسط محققان دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه واشنگتن و زیست‌فناوری ویروس در سوئیس انجام شده است مشخص شد که نوع نادری از آنتی‌بادی انسان می‌تواند گونه‌های مختلفی از کروناویروس‌های خانواده‌ی بتا را خنثی کند و از بین ببرد.
این آنتی‌بادی‌ها ساختاری را مورد هدف قرار می‌دهند که در پروتئین سنبله همه‌ی بتاویروس‌ها وجود دارد.
بخش‌هایی از کروناویروس که به وسیله‌ی آن‌ها وارد سلول‌های سالم انسان می‌شود به سرعت جهش پیدا می‌کنند. با این حال به نظر می‌رسد این بخش به خصوص در پروتئین سنبله در طول تکامل ویروس‌ها حفظ شده است و کمتر در معرض تغییرات ژنتیکی قرار گرفته است.
محققان با بررسی سلول‌های B که گلبول‌های سفیدی هستند که عوامل بیماری‌زا را تشخیص می‌دهند و در برابر آن‌ها واکنش نشان می‌دهند دریافتند که آنتی‌بادی “S۲P۶” توانایی خنثی‌سازی سه نوع کروناویروس بتا را دارد. آن‌ها با تزریق این آنتی بادی ۲۴ ساعت قبل از آلوده کردن حیوانات به ویروس دریافتند که حضور این آنتی‌بادی باعث کاهش بار ویروسی می‌شود.
بالاترین سطح این آنتی‌بادی در افرادی بود که به کووید-۱۹ مبتلا و سپس واکسینه شده بودند. با این حال داده‌ها نشان می‌دهد که بدن میزان کمی از این آنتی‌بادی را تولید می‌کند و وادار کردن بدن به ساخت آن نیز کار دشواری است.
واکسن های کایمریک(Chimeric)
نمی‌توان گفت واکسن‌های “جهانی” تاکنون تولید نشده‌اند. یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای علمی در سال گذشته ساخت واکسن‌های مبتی بر آران‌آ (RNA) بوده است. اگرچه این واکسن‌ها به معنای واقعی واکسن جهانی نیستند اما دانشمندان می‌توانند کد ژنتیکی هر آران‌آ ویروسی را وارد این واکسن‌ها کنند. واکسن‌های کنونی یعنی فایزر و مدرنا تنها حاوی اطلاعات ژنتیکی سارس-کوو-۲ هستند اما واکسن‌های کایمریک حاوی بخش‌هایی از سارس-کوو-۲، سارس-کوو و دو کروناویروس جدید دیگر که اکنون در خفاش‌ها وجود دارد هستند.
واکسن کایمریک در مقابله با ویروس‌های ایجاد کننده سارس، کووید-۱۹، مرس و دو وکروناویروس خفاشی در موش‌ها ایمنی ایجاد کرد. و همچنین در برابر سویه‌های جدید کووید- ۱۹ مانند دلتاویروس نیز مقاوم بود.
دیوید مارتینز (David Martinez) ، سرپرست این مطالعه می‌گوید: این یافته‌ها به ما در ساخت واکسنی جهانی برای مقابله با کروناویروس‌ها کمک می‌کند و ما می‌توانیم واکسنی برای ویروس‌هایی که هنوز از حیوانات به انسان منتقل نشده‌اند تولید کنیم و شاید بتوانیم از بروز سارس-کوو-۳ جلوگیری کنیم.
منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران