امروز ۵۰ سال از آغاز ماموریت "آپولو ۱۵"، ماموریتی که نخستین کاوش حقیقی ناسا بر روی کره ماه شمرده می‌شود، می‌گذرد.
، صبح ۲۶ ژوئیه سال ۱۹۷۱ بود که ماموریت “آپولو ۱۵” که اولین مأموریت اکتشافی ماه بود از مجموعه پرتاب فضایی ۳۹ در مرکز فضایی “کندی” به فضا رفت. نهمین مأموریت سرنشین‌دار “آپولو” و چهارمین فرود روی ماه با استفاده از یک ماژول قمری بهبود یافته، شاهد اولین وسیله نقلیه‌ای بود که بر روی ماه حرکت می‌کند و به فضانوردان اجازه می‌دهد تا دورتر از گذشته روی ماه پرسه بزنند.
“آپولو ۱۵” سه روز پس از پرتاب در تاریخ ۲۹ ژوئیه وارد مدار ماه شد. این فضاپیمای دوقلو شامل “سفینه فرماندهی خدمات آپولو”(CSM) ملقب به “Endeavor” و “ماژول قمری فالکون” بود.
سرهنگ “دیوید رندولف اسکات” فرمانده این مأموریت بود و سرگرد “آلفرد مریل وردن” خلبان ماژول فرماندهی و سرهنگ دوم “جیمز بنسون اروین” نیز خلبان ماژول قمری بود.
“اسکات” یک فضانورد باسابقه بود که خلبان ماموریت “جمینی ۸”(Gemini ۸) و “سفینه فرماندهی خدمات” در ماموریت آپولو ۹ بود. “وردن” و “اروین” اما هر دو تازه کار بودند و اولین پروازهای فضایی خود را انجام می‌دادند.
“آپولو ۱۵” مرحله بلند پروازانه‌تری را از برنامه ایالات متحده برای فرود روی ماه نشان داد. در جایی که “آپولو ۱۱” تا “آپولو ۱۴” قصد دستیابی به ماه و یادگیری بیشتر در مورد نحوه انجام فرود دقیق روی آن را داشتند، “آپولو ۱۵” اولین مأموریتی بود که وظیفه انجام سفرهای اکتشافی طولانی بر روی سطح ماه و انجام تحقیقات علمی فشرده در مناطق مختلف ماه و همچنین مدار آن را داشت.
این مأموریت‌ها با معرفی فضانوردان دانشمند و تأکید بیشتر بر آموزش علمی خدمه، با سفر فضانوردان به مناطقی از کره زمین که شبیه به کره ماه هستند، برای مطالعه سطح‌شناسی و تمرین اولین حفاری‌های عمیق انجام شد.
برای کمک به این برنامه جدید اکتشافی، ماموریت “آپولو ۱۵” به نسخه‌های بهبود یافته ماژول‌ها مجهز شد. در عین حال، ماژول قمری ۱۸۰۰ کیلوگرم سنگین‌تر از نسخه‌های قبلی شده بود، چرا که مخازن بزرگتری برای سوخت و اکسیژن و همچنین باتری‌های بزرگتر و سلول‌های خورشیدی وسیع‌تر در آن گنجانده شده بود. این افزودنی‌ها به ماژول قمری اجازه داد تقریباً دو برابر مدت زمان قبل روی سطح عملیاتی بماند و محموله بیشتری را تحمل کند که شامل “وسیله نقلیه کاوش ماه”(LRV) بود.
علاوه بر اینها، “اسکات”، “وردن” و “اروین” در این ماموریت، لباس فضایی جدیدی پوشیدند که برای تحرک بیشتر طراحی شده بود و به لطف زیپ زاویه‌دار، راحت‌تر قابل پوشیدن و درآوردن بود. همچنین هنگام راه رفتن روی سطح ماه، “اسکات” و “اروین” کوله‌پشتی‌های بهبود یافته‌ای همراه داشتند که اکسیژن بیشتر و باتری‌های بادوام‌تری داشت.
ماژول قمری ۲۵ دقیقه قبل از زمان برنامه‌ریزی شده از ماژول خدمات جدا شد. مکان فرود با فرودهای پیشین تفاوت داشت. در حالی که ماموریت‌های آپولو ۱۱، ۱۲ و ۱۴ در نزدیکی خط استوای ماه فرود آمده بودند، “آپولو ۱۵” در تاریخ ۳۰ ژوئیه در عرض‌های جغرافیایی بالاتر و در ارتفاعات رشته کوه “آپنینز”(Apennines) فرود آمد.
“اسکات” پس از فرود به جای ترک فضاپیما از دریچه جلویی، دریچه بالایی را انتخاب کرد و دارای یک نقطه دید عالی بود که می‌توانست به مدت نیم ساعت هنگام گرفتن عکس‌های پانوراما، منظره را مشاهده کند.
پس از استقرار مجموعه علمی جدیدی از ابزارهای هسته‌ای بر روی سطح ماه، پرچم آمریکا نصب شد و یک آنتن ارتباطی پیشرفته استقرار یافت. سپس فضانوردان توجه خود را به استقرار “وسیله نقلیه کاوش قمری”(LRV) معطوف کردند.
ناسا بیش از یک دهه بود که با ایده ارسال یک ماه‌نورد به ماه دست و پنجه نرم می‌کرد و کمبود دانش در مورد ماهیت سطح ماه و طبیعت رباتیک در دهه ۱۹۶۰ مانع فعالیت‌های مستقل شده بود.
در آن زمان که فضانوردان موفق به قدم گذاشتن روی کره ماه شده بودند، ناسا شرکت “بوئینگ” را استخدام کرد تا یک وسیله نقلیه الکتریکی ایجاد کند تا به کاوشگران اجازه دهد بسیار فراتر از نزدیکی فرودگرها کاوش کنند. با عقد قرارداد در اکتبر ۱۹۶۹، این شرکت تنها ۱۷ ماه فرصت داشت تا این ماه نورد را طراحی، تکمیل و آزمایش کند که نه تنها باید توانایی‌های مورد نیاز را برآورده می‌کرد، بلکه باید به اندازه کافی سبک نیز می‌بود و همچنین به اندازه کافی کوچک می‌بود تا داخل سفینه جا بگیرد.
نتیجه این کار یک وسیله نقلیه چهار چرخ شد که شبیه به یک حشره بود و از همین رو “حشره ماه” لقب گرفت. طول آن ۳ متر و فاصله بین دو محور آن ۲.۳ متر بود. وزن آن روی زمین ۲۱۰ کیلوگرم بود، اما در کره ماه ۳۴ کیلوگرم وزن داشت. این مسئله یک دردسر بزرگ برای مهندسانی بود که وظیفه ساخت این وسیله نقلیه را بر عهده داشتند، چرا که نمی‌دانشتند این وسیله نقلیه در گرانش کم دقیقا چگونه عمل خواهد کرد.
این کاوشگر اگرچه ساده به نظر می‌رسید، اما دارای ویژگی‌های بسیار پیچیده‌ای از جمله دو سیستم باتری ۳۶ ولت برای تأمین انرژی به طور مستقل برای مدت ۷۸ ساعت یا ۶۵ کیلومتر، فرمان‌پذیری رو به جلو و عقب، یک دوربین تلویزیونی که می‌توانست از راه دور از روی زمین کنترل شود و یک سیستم ارتباطی پیشرفته بود.
همچنین قطب‌نمای گردش‌سنج(gyrocompass) بسیار هوشمندی داشت، زیرا کره ماه میدان مغناطیسی ندارد، بنابراین برای اینکه دستگاه بتواند شمال واقعی را تشخیص دهد، یک قطب‌نمای خورشیدی روی آن قرار داشت که به ناسا اجازه می‌داد شمال را با خواندن سایه خورشید شبیه به همان روشی که کاوشگران قطبی در زمین نزدیک قطب‌های مغناطیسی انجام می‌دهند، تشخیص دهد.
این ماه نورد در کل ۲۷.۷۶ کیلومتر مسافت را طی کرد و موجبات گرفتن عکس و جمع آوری ۷۷.۳۱ کیلوگرم نمونه از خاک ماه را از جمله آنچه که در حال حاضر “سنگ جنسیس”(Genesis Rock) نامیده می‌شود و اعتقاد بر این است که ۴.۴۶ میلیارد سال قدمت دارد و بخشی از پوسته اولیه کره ماه است، فراهم آورد.
برخلاف برخی اشکالات فنی اولیه، فضانوردان به سرعت به این ماه‌نورد علاقه‌مند شدند و دریافتند که این وسیله برای کشف ماه بسیار مفید است. زیرا سوار شدن بر آن برای فضانوردان بسیار راحت‌تر از پیاده‌روی بود و در نتیجه خستگی کمتر و فرسایش کمتری برای لباس‌های‌شان داشت و همچنین موجب کاهش مصرف اکسیژن می‌شد.
جنبه به یادماندنی دیگر ماموریت “آپولو ۱۵”، نمایش‌های کوچکی بود که توسط فضانوردان در این ماموریت انجام شد. در یکی از آنها “اسکات” آزمایشی را انجام داد که قرن‌ها پیش برای اولین بار توسط “گالیله” پیشنهاد و مطرح شده بود. وی در حالی که در مقابل دوربین تلویزیونی ایستاده بود، در یک دست خود چکش و در دست دیگرش یک پر داشت و با رها کردن هر دو به صورت همزمان نشان داد که هر دو با سرعت مشابه روی سطح ماه سقوط کردند و نشان داد که گالیله در مورد سرعت سقوط اشیاء در خلاء که وابسته به جاذبه است و نه وزن، درست می‌گفته است.
در حالی که “اسکات” و “اروین” در سطح ماه بودند، “وردن” در ماژول فرماندهی بود و از ماه عکس می‌گرفت و اندازه‌گیری‌های اشعه ایکس و اشعه گاما را انجام می‌داد.
ماژول “Endeavor” تا اوت ۱۹۷۱ در مدار ماه باقی ماند و در این مدت یک ماهواره کوچک را در مدار ماه قرار داد. این ماهواره کوچک تا سال ۱۹۷۳ به دور ماه می‌چرخید و به مطالعه پلاسما، ذرات و محیط مغناطیسی ماه و نقشه‌برداری از میدان جاذبه ماه پرداخت.
خدمه ماموریت “آپولو ۱۵” رکورد طولانی‌ترین پرواز آپولو تا به امروز را شکستند. در تاریخ ۷ اوت ۱۹۷۱ ماژول “Endeavour” از ماژول فرماندهی جدا شد و در اقیانوس آرام در شمال جزیره “اوهو” سقوط کرد تا اینکه توسط ناو هواپیمابر “یواس‌اس اوکیناوا” بازیابی شد. این ماموریت در مجموع ۱۲ روز و ۷ ساعت و ۱۱ دقیقه و ۵۳ ثانیه به طول انجامید.
ماموریت “آپولو ۱۵” جدا از تاریخ‌سازی و آغاز مرحله جدیدی از اکتشافات قمری، علاقه ایالات متحده را به برنامه فضایی که به دلیل هزینه‌های جنگ در ویتنام تحت تاثیر قرار گرفته بود، احیا کرد.
منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران