"بنجامین لیست"، یکی از دو برنده نوبل شیمی ۲۰۲۱ در مصاحبه‌ای تلفنی با آدام اسمیت از لحظه‌ی شنیدن خبر برنده شدن نوبل می‌گوید.
“بنجامین لیست” به همراه همسرش دکتر “سابین لیست” در کافه نشسته بودند که تماسی از استکهلم دریافت کردند. او در این مصاحبه که بیرون از کافه ضبط شده است از زیبایی‌های ساخت مولکول و اهمیت آزادی در تحقیقات و لذت کار کردن با گروهش می‌گوید.
اسمیت: سلام می‌توانم با بنجامین لیست صحبت کنم؟
لیست: بله خودم هستم.
اسمیت: من آدام اسمیت هستم و از وبسایت نوبل پرایز تماس می‌گیرم. بردن جایزه نوبل را بسیار به شما تبریک می‌گویم.
لیست: خیلی ممنونم. من بسیار خوشحال و مفتخرم.
اسمیت: چگونه این خبر را دریافت کردید؟
لیست: من با همسرم در یک کافه نشسته بودیم و می‌خواستیم صبحانه بخوریم که با من تماس گرفتند. ما اسم سوئد را روی صفحه دیدیم و با ناباوری به یکدیگر نگاه کردیم. مانند یک رویا بود.
اسمیت: البته، توانستید آرامش خودتان را برای پاسخ دادن به این تماس حفظ کنید؟
لیست: من نفس‌های عمیق کشیدم و در نهایت کمی آرام شدم.
اسمیت: چه احساس دل‌انگیزی است که هنگام دریافت این تماس در کنار خانواده باشید.
لیست: بله دقیقا، بسیار زیبا است. همسرم از دکتری تاکنون در کنار من بوده است و زمانی که این کشف را انجام دادم نیز کنار من بود. او در تمام این سال‌ها از من حمایت کرد و بسیار فوق‌العاده بود که هنگام دریافت این تماس در کنار من باشد.
اسمیت: بله بسیار زیبا است که این لحظه را با هم به اشتراک گذاشتید. حیف که تماس‌های متعدد و آزاردهنده اجازه نداد در کنار هم و در آرامش این لحظه را جشن بگیرید.
لیست با خنده: بله در آن صورت عالی می‌شد. اما من خوشحالم، این چیزی است که همراه با برنده شدن رخ می‌دهد و من از انجام وظیفه خود خوشحالم. من این را یک وظیفه می‌دانم.
اسمیت: شما یک دانشمند شیمی آلی هستید و لذت ساخت مولکول‌ها را تجربه می‌کنید، آیا می‌توانید در مورد لذت ساخت چیزهای جدید برای ما بگویید؟
لیست: بله، توضیح این موضوع برای کسانی که شیمی‌دان نیستند و به خصوص سنتز آلی نمی‌دانند کار دشواری است. شاید عجیب به نظر برسد اما ما فکر می‌کنیم مولکول‌های ما زیبایی خاصی دارند و ساختن آنها مانند خلق یک عنصر زیبا است. به خصوص اگر آنها محصولات طبیعی باشند. معمولا محصولات طبیعی زیبایی منحصر به فردی دارند با این حال تولید یک مولکول دارویی که باعث نجات جان افراد می‌شود نیز زیباست. مردم به طور معمول ما را به عنوان شیمی‌دان مسئول زباله‌های پلاستیکی و گلیفوسات می‌دانند، من مشکلی با آنها ندارم، اما مردم درک نمی‌کنند که آنها می‌توانند چه فوایدی برای زندگی ما داشته باشند.
این تنها مولکول‌ها نیستند که زیبا هستند بلکه روند ساخت آنها نیز زیباست. روند ساخت آنها تفاوت‌های زیادی دارد. برخی از فرآیندها نیازمند واکنش‌گرهای سمی هستند و مواد زائد تولید کرده و انرژی زیادی مصرف می‌کنند. اما اگر این کار را با ظرافت انجام دهید مانند روشی که همکار من، “بری تروست”(Barry Trost) از دانشگاه “استنفورد” اختراع کرد که “اقتصاد اتمی”(atom economy) نام گرفت می‌توانید از سایر مولکول‌ها مولکول جدید بسازید و همه‌ی اتم‌های آنها را در محصول نهایی حفظ کنید. این یک واکنش شیمیایی زیبا و عالی برای من است. صادقانه بگویم، لذت بخش است و من سایر شیمی‌دانان را به انجام این کار تشویق می‌کنم.
اسمیت: ممنون که از زیبایی علم برای ما صحبت کردید. من فکر می‌کنم این موضوع خاصی است که مردم باید آن را درک کنند.
اسمیت: ما وقت زیادی نداریم اما سوال آخر، چه چیزی محیط کاری شما را منحصربه‌فرد کرده و به شما امکان خلاق بودن را می‌دهد؟
لیست: اکنون زمان خوبی است که از موسسه‌ای که در آن کار کردم یعنی “مکس پلانک” تشکر کنم، زیرا همانند انجمن موسسه مکس‌پلانک من هم معتقدم آن چه که باعث ایجاد خلاقیت می‌شود، آزادی است و به نوعی اعتماد سازمان‌هایی که از شما حمایت مالی می‌کنند. آنها فکر می‌کنند که خب این دانشمند ایده‌های جذابی دارد بیایید برای او فضا و منابع برای رسیدن به رویاهایش را فراهم کنیم. این فلسفه من نیز هست و من تلاش می‌کنم در دپارتمان کوچک خودم چنین آزادی را فراهم کنم. امیدوارم دانشجویانم با من مخالف نباشند اما من قرار نیست به آنها بگویم “کار کن، بیشتر کار کن، شب و روز کار کن”. این فلسفه من نیست. من آنها را به فکر کردن و لذت بردن از زندگی تشویق می‌کنم برای مثال ما برای هر رویداد کوچکی جشن می‌گیریم. حتی اگر رویداد خاصی برای جشن گرفتن وجود نداشته باشد، ما جشن می‌گیریم. هر گاه که کسی کشف کوچکی انجام می‌دهد ما در اتاق سمینار مهمانی کوچکی برگزار می‌کنیم و من فکر می‌کنم کسانی که طی این سال‌ها به گروه ما اضافه شده‌اند با این روش موافق هستند. هفته گذشته ما یک شام بین‌المللی داشتیم و هر یک از اعضای گروه غذایی متعلق به کشور خودش را آورد و هر کسی سخنرانی کوتاهی در مورد کشور خود ارائه کرد. من از کنار این افراد خلاق، شاد و فوق‌العاده بودن لذت بردم. این فلسفه من در مورد آزادی در علم و نحوه به وجود آمدن خلاقیت است.
اسمیت: ممنونم، در این تماس کوتاه ما از خانواده، زیبایی، رویا، دوستی و جامعه صحبت کردیم. چه تبلیغ خوبی برای علم!
لیست با خنده: درست است. من از خانواده‌ای متشکل از هنرمندان و دانشمندان هستم و ما همیشه هر دو گروه را در خانواده داریم.
اسمیت: بسیار عالی، امیدوارم بتوانیم باز هم با یکدیگر صحبت کنیم. باز هم به شما تبریک می‌گویم.
لیست: ممنون آدام از صحبت با شما لذت بردم.
بنجامین لیست و همسرش
منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران