پژوهشگران آمریکایی، روش جدیدی را برای درمان دیابت نوع یک ارائه داده‌اند که با کمک سلول‌های بنیادی صورت می‌گیرد.
دیابت نوع یک هنگامی پدید می‌آید که پانکراس، انسولین کافی را برای کنترل سطح گلوکز در خون تولید نمی‌کند. این بیماری در حال حاضر هیچ درمانی ندارد و مدیریت آن برای بسیاری از بیماران دشوار است. دانشمندان “موسسه سالک”(Salk Institute) آمریکا در حال توسعه یک روش امیدوارکننده برای درمان دیابت نوع یک هستند که در آن از سلول‌های بنیادی برای ایجاد سلول‌های تولیدکننده انسولین موسوم به “سلول‌های بتا”(beta cells) استفاده می‌شود. این سلول‌ها می‌توانند جایگزین سلول‌های غیرفعال پانکراس شوند.
دانشمندان در این پژوهش، روش جدیدی را برای ابداع سلول‌های بتا ابداع کرده‌اند که بسیار کارآمدتر از روش‌های پیشین است. هنگامی که سلول‌های بتا روی موش‌های مبتلا به دیابت نوع یک آزمایش شدند، قند خون موش‌ها طی دو هفته تحت کنترل قرار گرفت.
“خوان کارلوس ایزپیسوا بلمونته”(Juan Carlos Izpisua Belmonte)، از پژوهشگران این پروژه گفت: سلول‌های بنیادی، روش امیدوارکننده‌ای برای ابداع بسیاری از درمان‌های سلولی به شمار می‌روند و درمان بهتری برای دیابت نوع یک ارائه می‌دهند. این روش ساخت سلول‌های ایمن و کاربردی بتا، یک گام مهم به شمار می‌رود.
دانشمندان در این بررسی جدید، کار خود را با “سلول‌های بنیادی پرتوان انسانی”(hPSCs) آغاز کردند. این سلول‌ها که از بافت‌های بزرگسال به دست می‌آیند، می‌توانند به هر نوع سلولی در بدن بزرگسالان تبدیل شوند. دانشمندان با استفاده از عوامل رشد و مواد شیمیایی، سلول‌های بنیادی پرتوان انسانی را به صورت گام به گام و با روشی مشابه رشد پانکراس، به سلول‌های بتا تبدیل کردند.
تولید سلول‌های بتا از سلول‌های بنیادی پرتوان انسانی در آزمایشگاه، موضوع جدیدی نیست اما بازدهی این سلول‌های باارزش در گذشته کم بوده است. با استفاده از روش‌های موجود، تنها حدود ۱۰ تا ۴۰ درصد از سلول‌ها به سلول‌های بتا تبدیل می‌شوند. در مقابل، روش‌هایی که برای ایجاد سلول‌های عصبی از سلول‌های بنیادی پرتوان انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، حدود ۸۰ درصد بازدهی دارند. موضوع دیگر این است که اگر سلول‌های تفکیک نشده به صورت ترکیب شده باقی بمانند، نهایتا به نوع دیگری از سلول تبدیل می‌شوند که ناخواسته است.
“هایسونگ لیو”(Haisong Liu)، پژوهشگر ارشد این پروژه گفت: برای اینکه درمان‌های مبتنی بر سلول‌های بتا نهایتا به گزینه‌ای مناسب برای بیماران تبدیل شوند، مهم است که ساخت این سلول‌ها ساده‌تر باشد. ما باید راهی پیدا کنیم تا روند کار به صورت بهینه انجام شود.
دانشمندان برای برطرف کردن این مشکل، رویکردی گام به گام را برای ایجاد سلول‌های بتا در پیش گرفتند. آنها چندین ماده شیمیایی را شناسایی کردند که برای ایجاد سلول‌های بنیادی پرتوان انسانی، مهم هستند. آنها نهایتا چندین نمونه از مواد شیمیایی را شناسایی کردند که به بازدهی سلول‌های بتا تا ۸۰ درصد می‌انجامند.
همچنین آنها روش‌های رشد این سلول‌ها را در آزمایشگاه مورد بررسی قرار دادند. “رونگویی لی”(Ronghui Li)، از پژوهشگران این پروژه گفت: سلول‌ها معمولا روی یک سطح صاف رشد می‌کنند اما ما به آنها امکان دادیم تا در سه بعد رشد کنند. رشد سلول‌ها با این روش به آنها امکان می‌دهد تا بر یکدیگر تاثیر بگذارند.
دانشمندان پس از ایجاد سلول‌ها، آنها را به موش‌های مبتلا به دیابت نوع یک پیوند زدند. موش‌ها سیستم ایمنی اصلاح‌شده‌ای داشتند که سلول‌های انسانی پیوند زده شده را رد نمی‌کرد. “کای لیائو”(Kai Liao)، از پژوهشگران این پروژه گفت: ما طی دو هفته، کاهش قند خون موش‌ها را مشاهده کردیم. سلول‌های پیوند زده شده بتا که از سلول‌های بنیادی پرتوان انسانی به دست آمده بودند، عملکرد بیولوژیکی خوبی داشتند.
دانشمندان قصد دارند بررسی این روش را در آزمایشگاه ادامه دهند تا تولید سلول‌های بتا را بهبود ببخشند. پیش از آغاز آزمایش‌های بالینی روی انسان باید پژوهش‌های بیشتری برای ارزیابی مشکلات ایمنی این روش صورت بگیرد. پژوهشگران باور دارند که روش‌های ارائه شده در این پژوهش می‌توانند برای ایجاد سلول‌های ویژه با هدف درمان بیماری‌های دیگر نیز سودمند باشند.
این پژوهش، در مجله “Nature Communications” به چاپ رسید.
منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران